HIRS (3)

(...dünden devam)

حِرْص (hırs): büyük tutku, ifrât ölçüsünde düşkünlük, bencillik ve cimrilik anlamlarına gelir. Hırs ile yakın anlamlı tama' ve şuhh (طمَع ve شح) kelimeleri üzerinde de durmak gerekir:

Arapça’da sehâ ve cûd eş anlamlı kelimelerdir. İkisi de cömertlik anlamını verir. Bunların karşıtı tama‘ve hırs'tır. Cömertliğin de üstünde bir derecede vardır ki buna îsâr denilir. İsâr'ın karşıtı ise şuhh'tur. Şuhh,başkasının malına göz dikmek, başkasının elindeki ni‘metin kendisine geçmesini istemektir. Yüce Allah: " (Medine'yi yurt edinmiş Müslümanlar) ihtiyaçları olsa bile (göçmen kardeşlerini) kendi canlarına tercîh ederler" dedikten sonra "nefsinin cimriliğinden korunmuş olanların başarıya ereceklerini" vurgulamaktadır (Haşr: 97/9)

Mu'sir , îsâr yapan, muhtacolduğu şeyi başkasına bırakandır. Bunun karşıtı olan şahîh ise son derece cimri, kimseye bir şey vermeyen, bununla da kalmayıp başkasının malına da göz diken kimsedir. Nasıl îsâr, cömertliğin doruğu ise, şuhh da pintiliğin en derin çukurudur. Onun için yüce Allah, nefsin şuhhundan korunanların başarıya ulaşacağını vurgulamıştır. Peygamber (s.a.v.) de: "Şuhh'dan sakının, çünkü sizden öncekileri helâk eden, şuhh'tur. (Şuhh) Onlara cimriliği emretti, cimrilik ettiler; onlara akrabâ ile ilişkiyi kesmeyi emretti, öyle yaptılar; onlara doğru yoldan çıkmayı, zinâyı emretti, zinâ ettiler, fısk işlediler” (Müslim, Birr: 56; İbn Hanbel, Müsned: 2/160, 191, 195, 431, 3/323; Feydu’l-KadîrY 3/125) buyurmuştur.

İsâr, muhtacolduğu halde, başkasını kendisine tercih etmek; mu'sir, başkasını kendisine yeğleyen insandır. Bunun tam karşıtı olan şahîh ise, başkasını kendi canına tercih etmek şöyle dursun, kendi canına dahi cimrilik eden, malını boğazına dahi harcamayan kimsedir. Nice cimri zengin vardır ki malını canına, âilesine harcamaktan kaçınır, hastalanır, tedavi olmaz. Canı bir şey çeker, para verip onu almaz. Ama bedava bulursa yer. İhtiyacı varken malını kendi canına dahi harcamayan bu insan, çevresine tiksinti verir.

Kulun elinde malı fazla değilse var olanla kanâat etmeli, fazla hırslı olmamalı, iyilik etmeli, cimrilikten uzak durmalıdır. Peygamber (s.a.v.) cimrilikten Allah'a sığınmış: "Allahım, cimrilikten sana sığınırım; korkaklıktan sana sığınırım; perişan umre itilmekten (elden ayaktan düşmekten) sana sığınırım!" (Buhârî, Da'vât: 36, 37, 38; Müslim, Zikir: 49-51, 73; İbn Mâce, Du‘â: 3; Ebû Dâvûd, Vitr: 32; Tirmizî, Da'avât: 113; Nesâ'î, İsti‘âze: 3, 5-8, 13; İbn Hanbel, Müsned: 1/22, 54, 183) demiştir.

(devamı yarın...)