Seta

İbn İshak çok güvenilir biri mi?

Hocam selamünaleyküm. Bir sorum olacak hocam size. İbni İshāk’ın, siyer tarihinin kurucularından olduğu söyleniyor ve bu şahsın yazdıklarının reddedilemeyeceği söyleniyor. Ancak Beni Kureyza ile ilgili konuya baktığımızda çok akıl dışı rivayetler geliyor bu şahıstan. Nasıl anlamak lazım ya da nasıl bir yol izlemek lazım İbni İshāk hakkında? Yardımcı olabilir misiniz?

Örneğin Romalıların Yahudi katliamı olan masada hikâyesinin aynısı neredeyse İbni İshak tarafından gelmiş. Bu konuda bir yazı yazabilirseniz çok müteşekkir olurum size. Saygılarımla. Ali Gürbüz

Cevap: İbn İshāk'ın yazdıklarının çok güvenilir olup reddedilmeyeceğini kim söylüyorsa ilimden nasibi olmayan biridir. Hadis bilginlerince İbn İshāk güvenilir biri değildir. Hz. Peygamber'in amcası, dedesi hakkında zikrettiği şiirlerin çoğu yakıştırmadır. Hz. Peygamber'in hayatını anlatan Sîret kitabını temel alarak konuyu eleştirel bir metotla yeniden yazan İbn Hişam, İbn İshāk'ın pek güvenilir biri olmadığına şu sözleriyle işaret etmektedir: "İbn İshāk'ın eserinde olup da içerisinde Peygamber'in zikri geçmeyen ve dayanaksız, tutarsız delilsiz şeyleri almadım. Yine İbn İshāk'ın zikrettiği fakat şiirle uğraşanların tanımadığı birtakım şiirleri, nezakete uymayan, bazı kimselerin incinebileceği birtakım şeyleri ve Bekkâî'nin güvenilir saymadığı bir kısım rivayetleri almadım." diyor. Uydurma Ğaranîk olayı rivayeti de İbn İshāk'ın ma'rifetidir, hatta Hz. Peygamber’in, Kurayza’da tutsak edilen 400 -700 Yahudi savaşçıyı boğazlatarak katlettirdiği rivayeti de ondan gelmektedir. Bu rivayet, nen ana çizgileriyle anlatıldığı Ahzab Suresi’nin âyetlerine, ne de Peygamber’in “Âlemlere Rahmet” sıfatına uyar. Onun için birçok tarihçi, hadisçi ve bilim adamı İbn İshāk'ın Sîresine ihtiyat ve çekince ile bakmışlardır.

Kurayza Oğulları olayı Ahzab Suresinde anla­tıl­maktadır: “Kitâp ehlinden onlara yardım eden(Kurayza Yahûdî)lerini de kalelerinden indirdi ve kalblerine korku düşürdü. (Onlardan) Bir kısmını öldürüyor, bir kısmını da esîr alıyordunuz. Onların topraklarını, evlerini, mallarını ve henüz ayak basmadığınız bir toprağı size mîrâs verdi. Allah, her şeye kadirdir.” (Ahzâb: 26-27)

Âyetlerde söz konusu edilen Kitâp ehli, antlaşmalarını bozarak Müslümanlara hıyânet eden Kurayza Yahûdîleridir.

Rivayete göre Allah’ın Elçisi, Kurayza Oğullarını önce hapsetmiş, sonra boyunlarını vurdurmuştur.

Rivayetler, esirlerden erkeklerin öldürüldüğünü ifade edi­yorsa da âyetten, öldürme olayının, esaretten önce, savaş esnasında olduğu anlaşılıyor. Çünkü âyette "ferîkan taktulûne ve te'sirûne ferîka: bir kısmını öldürüyor, bir kısmını esir alıyordunuz" deniliyor. Yani öldürme olayı, esir alma olayından önce olmuştur. Muhammed Suresinde ise tutsakların ya fidye ile veya fidyesiz serbest bırakılacağı belirtilmektedir (4. âyet). Esirlerden bir kısmının öldürüleceğine dair bir seçenek yoktur. Âyetin açık hükmüne rağmen Hz. Peygamber'in esir aldığı bu kadar insanı öldürdüğü hakkındaki rivayetin doğruluğundan şüphe etmemek mümkün değildir. Kanaatime göre bu, kasıtlı veya kasıtsız olarak üretilip kaynaklara sokulmuş bir rivayettir. İşte bu rivayet, İbn İshak’ın Sîresinde yer almıştır. Sanıyorum ki Hıristiyan kökenli olan bu zat, daha önce Yahudilerin uğradığı bir katliam olayını Hz. Peygamber’in sîretine geçirmiştir. Kuşatma esnasında atılan oklarla kimi savaşçıların öldürülmüş olması gayet doğaldır. Ama teslim olanlar esir edilip o zamanın şartları uyarınca esirlere uygulanan muamele uygulanmıştır.