İNSAN-I KÂMİL (1)

Bütün nefis perdelerini yırtıp en son soyut ruh haline ulaşan insan, her bakımdan mükemmel insandır. Buna insan-ı kâmil denir. Mutasav­vıfların insan-ı kâmil (olgun insan) düşüncesini Abdu'l-Kerîm el-Cîlî, el-İnsanu’l-Kâmil adlı eseriyle izah etmiştir. Cîlî'ye göre insan-ı kâmil baş­tanbaşa bütün varlığın çevresinde döndüğü kutuptur. Varlık yaratılalıdan beri insan-ı kâmil tektir ve tek kalacaktır. İnsan-ı Kâmilin kendine özgü bir hakikati vardır. Bununla beraber her çağda, başka suretlerde, başka adlar altında görünür. Asıl kendi adı Muhammed'dir. Künyesi Ebu'l-Kasim, sıfatı Abdullah (Allah'ın kulu), lâkabı Şemsu'd-dîn'dir. Asıl ismi budur ama dünya kurulalıdan beri çeşitli peygam­berlerin suretinde görü­nen odur. Ta kıyamete kadar en büyük velîde zuhur eden de odur.

Cîlî, onu kendi şeyhi Şerefu'd-din İsmail al-Cebrûtî şeklinde gör­müştür. Yani Hz. Peygamber o şekilde de görünmüştür. Nitekim Şiblî şeklinde de görünmüş ve Şiblî talebesine: "أشهد أنى رسول الله: Benim, Alla­h'ın Resulü olduğuma şehadet ederim" demiş, ârif olan talebesi de:

"أشهد أنك رسول الله: Senin Allah'ın Resulü olduğuna tanıklık ede­rim" cevabını vermiştir.

Tenasüḫ şeklinde anlaşılması muhtemel olan meseleyi Cîlî tena­süḫ kabul etmiyor: "Sakın bu sözümden tenasüḫ mezhebine gittiğimi anlama. Hâşâ, Allah'ın Resulü için böyle bir şey söylemekten Allah'a sığınırım. Ancak Allah'ın Resulü (sav), her surette görünme kudretin­dedir. Her za­manda insanların en olgunu suretine girer, onların şânını yükseltir. Sûre­tine girdiği kimseler, zahirde onun halîfeleridir, batında ise o, onların hakikatidir.”

Bu, tenâsüḫ değildir. Ruhen en son olgunluğa ulaşan kimsenin, en yüce olgunlukta fani olmasıyla Hz. Peygamber’in kendisinde tecellî etmesidir. Fena fi'r-Resul denen bu hal, bir bakıma da fena fillah de­mek­tir. Bu insan, zahirde Ahmet, Hasan gibi görünür, fakat gerçekte Muham­med(s.a.v.) dir. Onun makamında, onun vasıflarındadır. Fakat za­hiren ona Muhammed denmez, kendi adiyle çağrılır. İnsan-ı kâmil, Hz. Peygam­ber'dir, ötekiler onun görüntüleridir.

(devamı yarın..)