CAHİLİYYE ARAPLARININ TAPINAKLARI: ‘UZZÂ(الْعُزَّى) (3) PDF 
Çarşamba, 22 Haziran 2022 00:00

CAHİLİYYE ARAPLARININ TAPINAKLARI: ‘UZZÂ(الْعُزَّى) (3)

(...dünden devam)

Kureyş ve diğer Mekke Arapları, Ka‘be’den sonra en çok ‘Uzzâ’ya, sonra Lât’a, sonra da Menât’a saygı gösterirlerdi. Herhalde Mekke’ye yakın olduğundan dolayı Kureyşliler, sadece ‘Uzzâ’yı ziyaret edip ona kurbanlar, hediyeler sunarlardı. Sakîf ise hediye ve ziyaretlerini daha çok Lât’a tahsis eder; Medîneli Evs ve Hazrec Kabîleleri de saygı ve takdimelerini Menât’a tahsis ederlerdi. Ama tüm Hicaz bölgesi halkı, bu tapınakların hepsine saygılı idi. Fakat bu üç puta gösterdikleri saygıyı, ‘Tanrılarınızı bırakmayınız: Vedd'i, Suvâ'ı, Yeğûs'u, Ye‘ûk'u ve Nesr'i bırakmayınız!’ dediler.” (Nûh: 71/23) âyetinde de belirtilen ve Amr ibn Luhay tarafından Hicaz bölgesine sokulan diğer beş puta göstermezlerdi. Herhalde bunlar ilk üç puta göre daha uzak yerlerde bulunduğu için bölge halkının kalbinde bu üç putun işgal ettiği kadar yer edinememişlerdi (Mu‘cemu’l-buldân: 3/666-667).

Fr. Buhl’e göre Ebusüfyân, hicretin 3. yılında Müslümanlara saldırmak üzere Medîne’ye hareket ettiği zaman Uzzâ ile Lât’ın heykellerini de yanına almıştı (Taberî, Târîh: 1/1395). Bundan ‘Uzzâ’nın, Mekke’nin koruyucu tanrıçası kabul edildiği anlaşılır. Nitekim Ebûsüfyân da Uhud günü Müslümanlara hitâhen:

– Bizim ‘Uzzâ’mız var, sizin ‘Uzzâ’nız yok, demişti.

Fr. Buhl, Menât’ı, Ârâmîce menâtâ, İbrânîce kader tanrısı manâ ve Arapça ölüm, kader anlamındaki maniyye, çoğulu manâyâ ile ilgili görmekte ve Menâtın bir kader, özellikle ölüm kaderi tanrısı olduğunu söylemektedir. İbnu’l-Kelbî’ye göre Menât, en eski put olup, diğer putların önderi durumundadır. İbn Hişâm’da bulunan bir şiirde Menât ve Lât’ın, ‘Uzzâ’nın iki kızı olduğu düşüncesi yer almaktadır. el-Hicr’deki Nabat yazıtlarında, bir tanrı olarak Menât adına rastlanmaktadır. İbn Hişâm’daki bir rivâyetten anlaşıldığına göre de Menât, bir ev tanrıçasıydı. Mekke’nin Fethinden sonra bu putlar yıkılmıştır (İ. A. Menât maddesi).

Âyette Mekke’deki Kureyşlilere hitâbedilirken: “O Lât ve ‘Uzzâ’yı ve üçüncüsü olan Menât’ı gördünüz mü?” (Necm:19-20) denmesi, Kureyşlilerin, bu put ve tapınaklarla ilişkisi olduğunu gösterir. Mekkelilerin, Lât ve ‘Uzzâ adına yemîn ettikleri, tevâtürle gelen haberlerdendir.

(devamı yarın..)

 

 

   Copyright @ Süleyman Ateş