KIRÂATLER MES’ELESİ (7)

(...dünden devam)

Fakat bir harfi ötür veya esir veya üstün veya sakin ve harekeli okumak, şekil aynı kalırken bir harfin yerine başka bir harf getirmek gibi kırâat (okuma) farklarının, Hz. Peygamber’in: “Bana, Kur’ân’ı yedi harf üzere okumam emredildi” (Bu anlamda bir hadîs, Ebû Dâvûd, Vitr: 22’de vardır:   إن اللَّه يأمرك أن تُقرِىئ أمَّتَك على سبعةِ أحرف فأيّما حرفٍ قَرأوا عليه فقدْ أصابوا) sözüyle anlatılan yedi harf (kırâat) ile bir ilgisi yoktur. Çünkü bunların, Kur’ân’ın harflerinden olmadığı, bilinen bir gerçektir. Bunların, herhangi birisini inkâr etmekle küfre gidilecek kırâatler olmadığı ma‘lûmdur. Ümmet bilginlerinden hiçbiri, bunlardan birini kabul etmeyenin kâfir olacağını söylememiştir. Oysa hadîslerde belirtilen o yedi harften herhangi birini kabul etmemek küfre neden olur.

Peki ama sen, Kur’ân’ın indiği yedi Arap dilinin hangi lehçeler olduğunu bilebilir misin?” sorusuna, şöyle cevap verilebilir: “Kur’ân’ın indiği yedi dili bilmemize gerek yoktur. Çünkü onları bilsek bile bugün, açıkladığımız nedenlerle Kur’ân’ı o lehçelerle okuyamayız. Bir rivayete göre bu dillerin beşi, Hevâzin kollarına –ki Sa‘d ibn Bekr, Haysem ibn Bekr, Nasr ibn Mu‘âviye ve Sakîf’tir– âit lehçeler; ikisi de Kureyş ve Huzâ‘a’ya âit lehçelerdir. Fakat bu konudaki rivayetler hep Abdullah ibn Abbâs’a dayanır ve aktarıcıları, hüccet sayılan kimseler değildir. Zira beş lehçenin, Hevâzin’in kollarına âit lehçeler olduğu rivayetini, (güvenilir olmayan) Kelbî, Ebû Sâlih’ten almıştır. İki lehçenin Kureyş ve Huzâ‘a’ya âidolduğunu da Katâde, İbn Abbâs’tan nakletmiştir. Oysa Katâde, İbn Abbâs’ı görmemiş ve ondan işitmemiştir. Size Katâde’den gelen rivayete göre Ebû’l-Esved ed-Duelî: “Kur’ân iki Ka‘b’ın: Ka‘b ibn ‘Amr ve Ka‘b ibn Lueyy’in dili ile indi” demiştir. Hâlid ibn Seleme, Sa‘d ibn İbrâhîm’e: “Şu a‘mâ’nın sözüne hayret etmiyor musun? Baksana Kur’ân’ın, iki Ka‘b’ın diliyle indiğini sanıyor? Oysa Kur’ân, Kureyş diliyle inmiştir” demiştir (Câmi‘u’l-beyân: 1/24-29).

Taberî Tefsîrinin mukaddimesindeki açıklamalardan anlaşıldığı üzere Kur’ân’ın yedi harf üzere indirilmiş olduğu hakkındaki hadîsler, Kur’ân’ın o zamanki başlıca Arap lehçelerine göre okunmasına müsâade edildiği anlamını taşımaktadır.

(devamı yarın..)