KADERİN ESRARI (1)

Hocam kaleminize ve yüreğinize sağlık. Ancak ben hala şunu anlamakta zorlanıyorum. Müşrikleri de yaratan rabbimiz, ya da bugün için söylersek ataistleri de yaratırken (örnek olma babında söylüyorum), onların böyle olacaklarını da yaratan yine rabbimiz değil mi? Çünku kimse olumsuzluk ya da kötülük örneği sergilemek istemez. Oysa kullarrin herbiri ayri huy ve tabiatta yaratılmışlar. Yine örneğin ben de en güzel amelleri sergilemek isterim ama bunu herzaman başaramam. Oysa (anne karnında 124. Günde said ya da şaki olacagı Allah tarafından belirlenen insaoğlu) saidlik yönünden mükâfatlandırılırken, şakilik yönünden cezaya çarptırılır. Şakiliğim Allah tarafından belirlenirken, sergilediğim ameller de bu yönde olurken, benim suçum mu? İşte içinden çıkamadığım nokta burası, aydınlatırsanız sevinirim, teşekkürler. (bizleri güzel isimlerinin manalarıyla yaratan yüce rabbimiz. Cemal değil celal isminin manalarıyla yarattıysa bu bizim tercihimiz değilki) ...

Cevap: Kur’ân’a göre Allah insana verdiği akılla onu yeryüzünün halifesi yapmıştır. Akıl iyiyi ve kötüyü seçme yeteneğidir. Kul seçer, Allah yaratır. İnsan seçim özgürlüğünden ötürü sorumludur. İnsanın özgürlüğünü tamamen saf dışı bırakan kimi hadis rivayetleri Kur’ân’a aykırı düşmektedir. Bunları Peygamber sözü olarak değerlendirmek yanlış olur. Eğer Allah insanı daha anne karnında iken bellibir eyleme veya ahlak çizgisine mahkûm etmişse o zaman insanın sorumluluğu ortadan kalkar. Hâşâ Allah, kullarına zulmetmez, yapmadığı eylemlerden ötürü onları cezalandırmaz ve onları mutlaka iyi veya kötüşü yapmaz orunda bırakmaz. Çünkü bu tıpkı bitkiler gibi iradesizlik demektir. Oysa Kur’ân insana seçim özgürlüğü (irade) vermiştir. Konunun etraflıca izahı için Kur’ân Ansiklopedisi adlı eserimizden “İrade” konusunun özetini sunmak istiyorum:

İRÂDE

“Rabbiniz Allah, işte budur. O'ndan başka tanrı yoktur. (O,) Her şeyin yaratıcısıdır. O'na kulluk edin, O her şeye vekildir. (En‘âm: 55/102, Zümer: 59/62)

İki yerde geçen bu âyetteki: “Allah, her şeyin yaratıcısıdır” söylemi, kelâmcılar arasında hayli tartışmalara neden olmuştur. Âyetin genel ifadesine göre Allah her şeyin yaratıcısıdır. Allah’ın yaratması dışında kalan hiçbir şey yoktur. Bütün varlıklar O’nun yaratığıdır.

Mu‘tezile, insanın sorumluluğu hakkındaki inançlarını korumak için, kulların işlerini, Allah’ın yaratması dışında tutarlar. Onlara göre eğer kulların işleri de bu âyetin kapsamına girerse, o zaman Allah, kendi yarattığı işleri kullara emretmiş olur. Bir işi hem Allah yaratmış, hem de kullar yapmış olamaz. Bu âyetle Allah, kendisini övmektedir. Eğer kulların işlerini O yaratmış olsa, zinâ, hırsızlık gibi çirkin işleri yaratmakla övünmüş olur.

(devamı yarın..)