KUR’ÂN NEDEN ZAMANINDA CEM EDİLMEDİ? (2)
Pazar, 14 Nisan 2013 00:00

KUR’ÂN NEDEN ZAMANINDA CEM EDİLMEDİ? (2)

(...dünden devam)

2) Kanaatime göre Bakara: 238. âyette korunmasına vurgu yapılan "Orta Namaz", gece yarısından sonra kılınacak teheccüd namazıdır. Çünkü bu namaza İsra 78-79. âyetlerde de değişik bir üslûb ile vurgu yapılmıştır. "Yüce Kur'ân'ın Çağdaş Tefsîri"nde ve "Kur'ân Ansiklopedisi"nde bu konudaki açıklamamız şöyledir:

"Namazları ve orta namazı koruyun, gönülden bağlılık ve saygı ile Allah’ın huzuruna durun.” (Bakara: 92/238)

Bakara: 92/238. âyette mü’minlere, namazları, özellikle orta namazı korumaları ve Allah için saygı ile ibadet etmeleri emredilmektedir.

Orta namazın, hangi namaz olduğu hususunda gelen rivayetler ihtilâflıdır. Hz. Alî’ye ve birçok sahâbîye dayandırılan rivayetlere göre orta namaz, ikindi namazıdır. Hz. Alî’nin şöyle dediği aktarılmıştır: “Ahzâb günü (Hendek Savaşında), Allah’ın Elçisi (s.a.v.): ‘Bizi orta namaz olan ikindi namazından alıkoydular. Allah evlerini ve kabirlerini ateşle doldursun’ dedi ve ikindiyi, akşamla yatsı arasında kıldı.” (Buhârî, Cihâd: 98;Müslim, Mesâcid: b. 35, h. 202, 205, 206; İbn Mâce, Salât: 6)

Abdullah ibn Mes‘ûd ve Hz. Ayşe de Hz. Peygamber’in: “Orta namaz, ikindi namazıdır” dediğini rivayet etmiştir (Tirmizî, Salât: bâb mâ câ’e fî salâti’l-vustâ; Câmi‘u’l-beyân:2/555-556). Buhârî’de de buna dair, İbn Ömer’den gelen bir rivayet vardır.

Zeyd ibn Sâbit’e dayanan rivayetlere göre orta namaz, öğle namazıdır (Tirmizî, Salât, bâb mâcâ’e fî salâti’l-vustâ.). Zeyd diyor ki: “Allah’ın Elçisi (s.a.v.), öğle namazını, günün ortasında kılardı. Arkasında ancak bir iki saf bulunurdu. İnsanlar istirahat içinde veya ticaretle meşgul oldukları için namaza gelemezlerdi. Onun üzerine bu âyet endi.” (Câmi‘u’l-beyân: 2/562)

İbn Abbâs’tan gelen kimi rivayetlere göre de orta namaz, sabah namazıdır. Çünkü sabah namazından önce iki gece namazı olan akşam ve yatsı namazı ile iki gündüz namazı olan öğle ve ikindi namazları vardır. Sabah namazı, bunların ortasında bulunmaktadır. Sabah namazı, en zor namazdır. Bundan dolayı sabah namazı, orta namaz olarak nitelendirilmiştir (Câmi‘u’l-beyân: 2/564).

İlk bakışta günün orta vaktinde bulunduğundan öğle namazının, orta namaz olması hatıra gelirse de hadîsçilerin çoğu, bu namazın, ikindi namazı olduğunda birleşmiştir. Zemahşerî, âyetin tefsîrinde, Hz. Peygamber’in, Hendek Savaşında düşmanın ânî bir baskınına karşı tetikte bulundukları için ikindi namazını kılamadığı, daha sonra: “Allah evlerine ateş doldursun, bizi orta namaz olan ikindi namazından alıkoydular!” (Buhârî, Tefsîr: sûre: 2, b. 42, Cihâd: 98, Mağâzî: 29, Da‘avât: 58; Müslim, Mesâcid: 202-206; ...), “Bu namaz, Dâvûd oğlu Süleyman’ın, (atlarıyla meşgul olduğu için) kaçırdığı namazdır” dediğini yazıyor. Yine Zemahşerî, Hafsa’nın, kendisine Mushaf yazan kişiye, bu âyete geldiği zaman haber vermesini, çünkü Peygamber(s.a.v.)den duyduğu bir okumayı yazdıracağını söylediğini ve الصلــٰوة الوسطي صلــٰوة العصر: Orta namaz, ikindi namazıdır” diye yazdırdığını kaydetmektedir (Keşşâf: 1/146).

Fakat bu rivayet de ihtilâflıdır. Zemahşerî’nin rivayetinde böyle yazdıran Hafsa iken, Tirmizî’nin iki rivayetinde bu hanım, Hz. Âişe’dir. Âişe, kendisi için Mushaf yazan Mevlâsı Ebû Yûnus’a, حَافِظُوا عَلــٰـي الصَّلَوَاتِ وَالصَّلــٰوةِ الْوُسْطَي âyetine geldiği zaman kendisine haber vermesini söylemiş, Ebû Yûnus bu âyete gelince Âişe حَافِظُوا عَلــٰـي الصَّلَوَاتِ وَالصَّلــٰوةِ الْوُسْطَي وَ صَلــٰوةِ الْعَصْرِ وَ قُومُوا لِلَّهِ قَانِتِينَ” diye yazdırmış ve âyeti, Peygamber(s.a.v.)in böyle okuduğunu işittiğini söylemiştir (Tirmizî, Tefsîr: Sûre: 2).

Bu rivayetten de as-salâtu’l-vustâ (orta namaz) ile salâtu’l-asr(ikindi namazın)ın, ayrı ayrı namazlar olduğu anlaşılır. Oysa başka rivayetlerde salâtu’l-asr, as-salâtu’l-vustâ(orta namaz)ın açıklaması şeklindedir.

Bizim kanaatimize göre ikindi namazı, hiç de bulunulması zor bir namaz değil, tam tersine, Araplarda âdet olan kaylûle(öğle uykusu) sonunda ve günün artık serinlediği zamanda rahatça kılınacak bir namazdır. Bu namazın, ikindi namazı olduğu yolunda Hz. Alî’ye dayandırılan rivayetler de bu namazın ikindi namazı olduğu düşüncesinde olanların görüşünü desteklemek amacıyla ortaya atılmış olabilir. Çünkü gerçekten Hz. Alî, bu namazın, ikindi namazı olduğunu söylemiş olsaydı, onun amcazadesi ve yandaşı olan Abdullah ibn Abbâs’ın, ona karşı çıkıp bu namazın sabah namazı olduğunu söylememesi gerekirdi. Bize göre orta namaz, özellikle Kur’ân’ın, üstüne basa basa vurguladığı (meselâ İsrâ 50/79, Müzzemmil: 3/6, 20; 50/79. âyetler) gece namazı, belki de İbn Abbâs’ın dediği gibi tanyeri ağarmaya başladığı zaman kılınan sabah namazıdır. Bu namaz, diğer bütün namazlardan daha önemli olduğundan Kur’ân bunu, öteki namazlardan ayrı olarak vurgulamıştır