Ticarette esas olan dürüstlüktür*

Soru:Ticaret yapan kişinin İslâmi kurallara göre kazanç oranı nedir? Esas olan hangi özelliktir?

Cevap: Bu konuda kesin bir hüküm yok. Ülkede örfe göre uygulanan kâr haddi, helal kazanç sayılır. Yasanın tanıdığı kâr haddi yüzde 20 veya yüzde 30’ken bir malı yüzde 50’ye satmak doğru olmaz. Hele alıcının bilmemesini fırsat sayarak bir malı normal fiyatının üstünde satmak ğabn (aldatma) demektir ki kesinlikle haramdır. Ğabn, bir şeyi gizlemek, saklamak ve aldatarak birinin hakkını eksik vermek, hakkını çalmaktır. Ticarette aldanmak veya aldatmak anlamında kullanılır. Bir malı değerinden aşağı veya yukarı almak ve satmak ğabn’dır ki fark asıl değerinden az olursa ğabn-i yesir (az aldanma), çok olursa ğabn-i fahiş (çok aldanma) denilir. Teğabün de karşılıklı aldanma ve aldanmanın ortaya çıkmasıdır. Bu münasebetle İslâm’da ticaret kurallarına bir miktar temas etmekte yarar görüyorum. Çünkü bu, halkın en çok bilmesi gereken konulardandır.

Nisâ 29’uncu ayette, karşılıklı rızaya dayalı ticaretin dışında insanların, birbirlerinin mallarını batıl yollarla yemeleri ve birbirlerini öldürmeleri yasaklanmakta, “Nefislerinizi öldürmeyiniz” buyurulduktan sonra Allah’ın, kullarına çok merhametli olduğu vurgulanmaktadır. Bu şu demektir: “Allah, batıl yollarla birbirinizin mallarınızı yemenizi ve birbirinizi öldürmenizi, size acıdığı, sizi korumak istediği için yasaklamaktadır. Öyle ise kurtuluşunuz için Allah’ın buyruklarını tutmanız, yasaklarından kaçmanız gerekir.”

Tefecilik, kumar, rüşvet, gasp, çalma, hıyanet gibi hileli kazanç yollarının hepsi batıldır. Bu tür yollarla para kazanmak haramdır. Yalnız kişinin çalışması, karşılıklı rızaya dayanan ticaret, hibe ve miras yoluyla elde ettiği mal helaldir. Ticaretin yasallığı, karşılıklı rızaya bağlıdır. Aldatmanın farkına varıldığı zaman taraflardan birinin razı olmayacağı ticaret yasal değildir. Hz. Peygamber, çarşıda bir yiyecek yığınının yanından geçerken elini kümenin altına daldırmış. Islak olduğunu görünce neden böyle olduğunu sormuş. Satıcı, “Yağmur değdiği için” yanıtını verince Peygamber, “Ne diye yaş kısmı üste koymadın ki herkes görsün? Aldatan kimse bizden değildir” demiştir.

* Sayın Hocamızın tatilde olmasından dolayı yazı arşivden alınmıştır.   ... Webmaster