TARÎKAT PÎRLERİ ve TARÎKATLERİ: ŞÂŽELÎLİK VEYA ŞÂŽELİYYE (2)

(...dünden devam)

Şâželî, çoğu düzenli olarak veya zaruret halinde okunan bir çeşit duâ şekilleri olan Ahzâb(tekili hizb)den ibaret bir miktar duâ bıraktı (İslâm Ansiklopedisi: 11/365).

Gerçekte Şâželî’nin müritleri tarafından, onun görüşleri üzerine temellendirilen tarîkat, Mısır’da ortaya çıkmıştır. Şâželîlikte, öbür tarîkat­lardaki gibi katı kural ve törenler yoktur. Bundan dolayı çok uzun bir dönem boyunca, tekke veya zâviye gibi özel mekânlara da ihtiyaç duyul­mamıştır. Bu tarîkata mensup dervişlerin yükümlülüğü, toplu halde zikir yapmak ve hizb (din ve tasavvuf büyüklerinden aktarılan duâlar) okumak­tır. Alevî tarîkatlardan olan Şâželîlilkte de, açık zikir benimsenmiştir. Zikir sırasında dervişler ayakta durur ve zikri yöneten şeyhin (veya vekîlinin) çevresinde halkalanıp dönerler (devrân).

Tarîkat, Şâželî’nin halifesi Mısırlı mutasavvıf Ebû’l-‘Abbâs el-Mursî ve onun ḫalîfesi ‘Atâullah el-İskenderî (ö. 1309) tarafından yayıldı. Şeyh Zerruk da (ö. 1493), tasavvufî eserleriyle, Şâželî tarîkatının yayılışına büyük katkıda bulundu. Başta Mısır olmak üzere bütün Kuzey Afrika ülkelerinde en yaygın tarîkat olan Şâželîlik, bu ülkelerin bağımsızlık hareketlerinde çok önemli rol oynadı. Sultan II. Abdülhamid bu tarîkata girdikten sonra Şâželîlik İstan­bul’da da yayılmaya başladı ve çok geçmeden üç Şâželî tekkesi kuruldu. Câmi‘u’l-usûl adlı eserin yazarı Ahmed Żiyau’d-dîn Efendi’nin etkisiyle, Anadolu’nun çeşitli kentlerinde de Şâželî tekkeleri açılmıştır.

Tarîkat, zamanla yaklaşık yirmi kola ayrılmıştır.

***