RUH NEDİR? (3)

(...dünden devam)

Biraz önce söylediğimiz gibi nefis aslında birdir ve Allah’ın insana üflediği ruhtur. Bu rûh, itibârî olarak derecelere ayrılmıştır. Bu dereceler, ruhun bulunduğu halleri gösterir. Bunların beşi Kur’ân-ı Kerîm’de geçer. Sonradan mutasav­vıflar, nefsin beş derecesini yediye çıkarmışlardır: Nefs-i em­mâre, nefs-i levvâme, nefs-i mülheme, nefs-i mutmainne, nefs-i zekiyye, nefs-i râziyye, nefs-i mardıyye. Nefs-i zekiyye ile nefs-i mülheme açıkça değil, fakat üstü kapalı olarak âyetlerde anılmıştır: “Ona bozukluğunu ve korunmasını ilhâm edene andol­sun” (Şems: 26/8) âyetinden nefs-i mülheme; “Nefsini tezkiye eden iflâh olmuştur”(Şems: 26/9) âyetinden de nefs-i zekiyye anlaşılmıştır.

Mutasavvıflara göre “İnsan ruhu maddeden mücerred (yalın) iken çok yüksek bir cevherdi. Buna nefs-i nâtıka denilir. Bu nefs-i nâtıka denilen rûh, madde ile birleşince yedi perde ile aslî halinden perdelenmiştir. İşte nefs-i nâtıka üzerine çekilen bu perdelerden her biri nefsin derecesi sayılmıştır.

“Şu halde mücerred ruhun tam yedi perde ile perdeli şekli nefs-i emmâre, bu perdelerden birinin kalkmasıyla nefs-i levvâme, ikisinin kalkmasıyla nefs-i mülheme, üçünün kalkmasıyla nefs-i mutmainne, dördünün kalkmasıyla nefs-i zekiyye, beşinin kalkmasıyla nefs-i râzıyye, altısının kalkmasıyla nefs-i marzıyye hâsıl olur. Ruhun yedi perde ile perdeli hali nefs-i emmâredir. Perdelerden her biri kalktıkça ruha mânevî âleminden ışıklar sızar. Nefsin yedi perdeli hali, mânâ âleminden hiçbir ışık sızdırmaz. Perde sayısı azaldığı nispette nefs sâflaşır. Bütün perdelerin kalkması halinde nefs-i nâtıka tamamen Nûr kesilir ki bu, Hz. Peygamber’in maka­mıdır.” (Hacı Muharrem Kösetürkmen, Makamât-i Ezkâr-ı İlâhiyye, varak: 69-70)

(devamı yarın..)