İNSAN KALBİNE GELEN DÜŞÜNCELERDEN SORUMLU MUDUR? (3)

(...dünden devam)

Müfessirlerden bazılarına göre kalbde kalan düşünceleri fi'len iÅŸlemedikçe insan sorumlu olmaz. Yapmadığı sürece insanın, düşüncelerinden sorumlu olmayacağı hakkında hadîsler de vardır. Fakat bu hadîslerin amacı, insanın içine gelen kötü düşünceleri atmaya teÅŸviktir, kasdedilen, henüz yapmaÄŸa kesin karar vermediÄŸi düşüncelerdir. Yoksa bunlar, kalb amellerine sorumluluk gelmeyeceÄŸi anlamını taşımaz. Zira Allah, dıştan çok insanın içine bakar. Hz. Peygamber (s.a.v.): "Allah, sizin suretlerinize ve mallarınıza bakmaz; fakat kalblerinize ve amellerinize bakar." (Müslim, Birr, 32; Ä°bn Mâce, Zühd, 9; Ä°bn Hanbel, Müsned: 2/285, 539) buyurmuÅŸtur.

Ä°mam Fahru'd-dîn Râzî diyor ki: "En çok sorumluluk, kalb amellerine gelir. Küfür ve iman kalb iÅŸidir. Ä°nsan, kalbinde taşıdığı küfürden dolayı en büyük cezaya çarptırılır. Yapılan ibadetler, eÄŸer niyete, içteki düşüncelere baÄŸlı deÄŸilse onlara mükâfat veya ceza verilmez. Uyuyan kimse, yaptığı hareketlerden sorumlu olmadığı gibi, ikrah ile inkâr da insanı sorumluluÄŸa düşürmez." (Bkz. Mefâtîhu'l-ÄŸayb, 2/560-562)

Diğer bir görüşe göre Allah, kalbdeki düşüncelerden dolayı insanı sorumlu tutar, cezalandırır ama kalbî düşüncelere verilecek ceza uhrevî değil, dünyevîdir. Allah, dünyada içine gam ve keder vermek suretiyle o adamı cezalandırır.

Yukarıda İbn Abbâs'ın sözüne dayalı olan diğer bir görüşe göre de Allah'ın muhasebesi başka, muâhezesi (cezalandırması) başkadır. Allah, her hesaba çektiğini cezalandırmaz. Hesaba çektiklerinden kimini affeder, kimini cezalandırır.

Burada anlatılan husus, Ra'd Sûresinde de: "Gizliyi ve açığı bilendir, yücedir, uludur. Sizden biri, bir sözü, gizli de söylese, açık da söylese, gece ile gizlense, gündüz ile görünse O'nun için birdir." (Ra'd: 10) ifâdesiyle anlatılmaktadır.

Âyetin amacı, kalbe gelen her düşünceden insanın cezalandırılacağını belirtmek deÄŸildir. Çünkü insanın, kalbine tamamen sahib olması, istediÄŸi düşünceyi bırakması, istediÄŸinin kalbe gelmesini önlemesi elinde olan bir ÅŸey deÄŸildir. Allah, insana, gücünün üstünde bir ÅŸey buyurmaz. Âyet ÅŸunu anlatmaktadır: Allah insanın içinden geçen bütün düşünceleri bilir, sonra dilediÄŸini bağışlar, dilediÄŸine azâb eder. Ä°ÅŸte bağışlanacak düşünceler, insanın elinde olmadan kalbine gelen düşünce ve vesveselerdir. Ama azimle insanın içinde taşıdığı, fırsat bulduÄŸu zaman uygulamaÄŸa kararlı olduÄŸu düşüncelerdir ki insanı sorumlu kılar: â€œAllah laÄŸv ile yaptığınız yeminlerinizden ötüru sizi cezalandırmaz fakat kalblerinizin kazandığı ÅŸeylerden ötürü sizi cezalandırır." (Bakara: 225) Ã¢yeti, kalbin kazandığı yeminlerden insanı sorumlu tutacağını bildirmektedir. Kalbin yemîni kazanması, yemîne karar vermesi demektir ki bu, düşünceden ibarettir.

(devamı yarın..)