FERÂİZDE AVLİYYE SORUNU: NİSA SURESİ 11. VE 12. AYETLER HAKKINDA (2)

(...dünden devam)

Sayın Hocam benim amacım bu konuda ilmi olduğuna inandığım bir kişinin bu konuyu değerlendirmesi için size yazıyorum. Umarım bundan dolayı Allah katında haddi aşanlardan olmamışımdır. İnşallah bu yazdıklarımdan dolayı Cenabı Allah bana bir günah yazmaz. Ayetlerin anlamlarını eğip bükmekten Allah'a sığınırım.

Cevap: Ben size kendi mealimden âyetin manasını yazıyorum. Mealimizde âyette bulunmayan bir ilave yoktur.

Allah size, çocuklarınız(ın alacağı mîrâs) hakkında, erkeğe kadının payının iki katını tavsiye eder. (Çocuklar) ikiden fazla kadın iseler, (ölenin geriye) bıraktığının üçte ikisi onlarındır. Eğer (çocuk) yalnız bir kadınsa (mîrâsın) yarısı onundur. Ölenin çocuğu varsa, bıraktığı mîrâsta ana babasından her birinin altıda bir hissesi vardır. Eğer çocuğu yok da ana babası ona varis oluyorsa, anasına üçte bir düşer. Eğer kardeşleri varsa, anasının payı altıda birdir. (Bu hükümler, ölenin) Yapacağı vasiyetten, ya da borcundan sonradır. Babalarınız ve oğullarınızdan, hangisinin fayda bakımından size daha yakın olduğunu bilmezsiniz. Bunlar, Allah’ın koyduğu haklardır. Şüphesiz Allah bilendir, hikmet sâhibidir.

Avliyye meselesi:

Feraizde payların toplamı, Taksim edilecek mal miktarından yanı paydadan fazla olması durumuna avliyye denilir. İslâm hukukunun miras taksimi işleminde üç husus karşımıza çıkabilir:

1) Farîza-i âdile: Vârislerin hisselerinin toplamı ile paydanın eşit olmasına âdil taksim,

2) Reddiye: payların toplamının, mes’elenin ortak paydasından eksik olmasına Reddiye,

3 Farîza-i Âile: Payların toplamı, ortak paydadan büyük olmasına da Avliyye denilir.

Miras taksiminde, belirli hisse sahiplerinin kalan mirastan alacakları paylar toplamının, ortak paydadan fazla çıkmasına Avliyye denilir. Böyle bir durumda hisse sahiplerinin hisselerinde değişiklik yapılmadığı takdirde bazı hisse sahipleri mirastan mahrum kalır. Bunu önlemek için payların toplamından elde edilen sayı, ortak payda kabul edilerek mirasçıların hisse miktarı saptanır. Böylece mirasçıların hiçbiri mirastan mahrum bırakıl­mamış ve hisselerde orantılı bir azaltma yapılmış olur. Mirasta avl hali yalnız ortak paydanın altı, on iki veya yirmi dört olduğu durumlarda ger­çekleşebilir; ortak paydanın iki, üç, dört veya sekiz olması hallerinde avl söz konusu olmaz (Bkz. Hamdi Döndüren, Dy.Vk. İslâm Ansiklopedisi, 4/117).

Meselâ: Ölen kişinin eşi, 3 kızı, anası ve babası varsa eşi 1/8, kızlar 2/3, ana babanın her biri 1/6 alır. Mesele 24'ten gelir ama payların toplamı 27 eder. Çünkü eşin payı: 24/8=3; 3 kızın payı: 24/3x2=16; anne babanın payları: 24/6x2=8 eder. Bu payların toplamı: 3+16+8=27’dir.

Bu durumda payda 27'ye çıkarılır. Mal 27 parçaya ayrılır ve herkes hakkı oranında payını alır.

***