TASAVVUFTA SALİK-MÜRŞİT MESELESİ VE KUR’AN’A GÖRE ŞİRK (5)

(...dünden devam)

Bunlardan başka bilinen ve bilinmeyen velîlere nisbetle çok tarî­kat vardır: Üveysiyye, Enesiyye, Edhemiyye, A'zamiyye, Sûfiyye, Tay­fûriyye, Ḫarrâziyye, Kümmeliyye, Kassâriyye, Nûriyye, Cüneydiyye, Bestâmiyye, Hâtıriyye, Hevâ­riyye, Sehliyye, Hafîfiyye, İshâkıyye, Ale­viyye, Ğazâliyye, Kuşeyriyye, Vefâiyye, Ebheriyye, Safeviyye, Arîziyye, Akliyye, Yeseviyye, Ya'ziyye, Kalenderiyye, Şey­bâniyye, Sâbiriyye, İbâdiyye, Amûdiyye, Meşîşiyye, Hayderiyye, Şüsteriyye, Şat­târiyye, Ay­derûsiyye, Nazzâmiyye, İkaniyye, Nimetullâhiyye, Mîrğaniyye, Şâh-âlemiyye, Ğavsiyye, Mudâriyye, Şa'râniyye, Haddâdiyye, İdrî­siyye gibi pek çok tarikatin adı geçer. Her çağda tasavvufta etkili olan zâtın adına tarikat nisbet edilmiştir (Muallim Petrus Bustânî, Dâiretu'l-Maârif, Dâru'l-ma'rifeh, Beyrut, Lüb­nân.).

Aslında tarikatlerin hepsi iki metoda dayanır: Biri açıkça zikri yeğleyen ve sonradan Abdulkadir Giylânî’ye bağlanan Kadirî tarikati; diğeri de gizli zikri yeğleyen ve sonradan Muhammed Bahâuddîn Nak­şibend'in adına bağlanan Nakşibendî tarikatidir. Öteki tarikatlerin hepsi bu iki metoddan birine bağlıdır. Ancak çeşitli zamanlarda bu tarikat içinde yetişip şeyhlik makamına geçen, çevresinde etkili olan, tarikate az çok bir yenilik ve değişiklik getiren kimselerin adına tarikat nisbet edilmiştir. Ama gerçekte çeşitli adlarla anılan tarikatlar, iki metoddan birine yani ya açık veya gizli zikir metoduna bağlıdır.

2- Tarikatlerde Sened Zinciri:

Tarikatler kendilerini dini bir mesnede bağlamak için, tarikat şeyhini ta Hz. Peygamber’e bağlayan bir silsile ileri sürmüşlerdir. Ancak bu zincirlerde kesinlik yoktur. Çeşitli kaynaklardan öğrendiğimize göre Ma'ruf (200) Davud et-Tâ'î'den, Davud at-Taî, Habib al-'Acemî (120/737)den, Habîb al-'Acemî, Hasan al-Basrî(l 10/728)den, o da Alî ibn Ebî Talib(40/660)den o da Hz. Peygamber'den almıştır. Bu zincir şüphelidir. Çünkü Ma'ruf'un Davud at-Tâî ile Davud at-Tâî'nin de Habib al-Acemî ile görüşmesi hususunda kesinlik yoktur. Kaynaklar görüştüğünü söylüyorsa da, ondan tasavvuf usulünü alacak şekilde görüşmesi ispat edilemez. Hasan al-Basrî çocuk iken Hz. Alî vefat etmiştir. Bir çocuğun Hz. Alî'den esrar öğrenmiş olması pek kabule şayan görülmüyor. Kaldı ki Hz. Alî posta oturmuş bir tarikat şeyhi değil, bir Kur’ân âlimi, bir İslâm halifesi ve ömrü savaşla geçmiş bir İslâm mücahidi idi.

(devamı yarın..)