TASAVVUFTA SALİK-MÜRŞİT MESELESİ VE KUR’AN’A GÖRE ŞİRK (4)(...dünden devam) Hamdun al-Kassar (271/884) Neysabur'da Melâmetiyye veya Kassâriyye tarikatini kurdu. Bunun mensupları, ihlâslarını muhafaza için ibadetlerini, iyi amellerini gizleme yoluna gittiler. Bâyezîd'e nisbetle Tayfuriyye, Ebu Saîd al-Ḫarrâz'a nisbetle Ḫarrâziyye, Ebu'l-Huseyn an-Nurî'ye nisbetle an-Nuriyye tarikatleri doğdu. Tarikatler, aslında tek kaynaktan çıkmakla beraber sonradan çeşitli tasavvuf imamlarının getirdikleri bazı metod ve evrâd değişiklikleriyle dallanmış, böylece pek çok tarîkat ortaya çıkmıştır. Yaşayan tarîkatlerin başlıcaları şunlardır: Abdulkadir Giylânî'ye nisbetle Kadiriyye, Ahmed Rifâ'î'ye nisbetle Rifâiyye, Necmu'd-dîn Kübrâ'ya nisbetle Kübreviyye, Şihâbu'd-dîn Söhreverdî'ye nisbetle Söhreverdiyye, Ebû Medyen Şu'ayb ibn Hasan et-Tilimsânî'ye nisbetle Medyeniyye, Muhyi'd-dîn ibn Arabî'ye nisbetle Ekberiyye, Ebû’l-Hasan Alî ibn Abdillâh eş-Şâzilî'ye nisbetle Şâziliyye; Ahmed Bedevî'ye nisbetle Bedeviyye, Mevlânâ Celâlüddîn-i Rûmî'ye nisbetle Mevleviyye; İbrâhîm Düsûkî'ye nisbetle Düsûkiyye; Hacı Bektâş el-Horâsânî'ye nisbetle Bektâşiyye; Muhammed Behâu'd-dîn Şâh Nakşibendî'ye nisbetle Nakşibendiyye; Ömer Ekmeluddîn el-Ḫalvetî'ye nisbetle Ḫalvetiyye, Hacı Bayram-ı Velî'ye nisbetle Bayrâmiyye: Zeynu'd-dîn Ebûbekr el-Hâfî'ye nisbetle Zeyniyye; İbrâhîm Gülşenî'ye nisbetle Gülşeniyye; Merzifonlu Şeyh Sünbül Sinan Yusuf'a nisbetle Sünbüliyye; Saruhanlı Şeyh Ahmed Şemsuddîn'e nisbetle Ahmediyye; Kastamonulu Şeyh Şa'ban'a nisbetle Şa'bâniyye; Şeyh Hisâmuddîn el-Buhârî el-'Uşşâkî'ye nisbetle 'Uşşâkıyye; Şeyh Nûru'd-dîn Cerrâhî'ye nisbetle Cerrâhiyye; şeyh Mustafa Bekrî'ye nisbetle Bekriyye; Şeyh Ziyâuddîn Mevlânâ Hâlid'e nisbetle Hâlidiyye tarikatleri doğmuştur. Bunların her birinden de tâlî kollar çıkmıştır. Meselâ Kadiriyye'den Esediyye, Ekberiyye, Makdisiyye, Ğarbiyye, Eşrefiyye, Rûmiyye, Yâfiiyye, Samâdiyye, Hilâliyye ve Hindiyye tarikatleri; Rifâiyye'den: Harîriyye, Keyyâliyye, Sayyâdiyye, Uzeyriyye, Cendeliyye, Aclâniyye, Katnâniyye, Vâsıtıyye, Cebretiyye, Zeyniyye ve Nûriyye tarikatleri; Kübreviyye'den: Bahâiyye, Halvetiyye, Firdevsiyye, Nûriyye, Rükniyye, Hemdâniyye, Nûrbahşiyye, Barzanciyye tarikatleri; Söhreverdiyye'den: Bedriyye, Zeyniyye, Bahâiyye, Kemâliyye, Ahmediyye ve Necîbiyye tarikatleri; Medyeniyye'den: Cebretiyye, Meymûniyye, Dicâniyye, Ulvâniyye, Hameviyye tarikatleri; Şâziliyyeden: Düsûkıyye, Ahmediyye, Vefâiyye, Hanefiyye, Ğâziyye, 'İseviyye, Nâsıriyye, İlmiyye, Udayfiyye, tarikatleri; Bedriyye'den: Şinâviyye, Metbûliyye, Halebiyye, Beyûmiyye, Merzûkiyye, Sütûhiyye ve Ulvâniyye tarikatleri; Düsûkıyye'den: Şernûbiyye, Âşûriyye tarikatleri; Sa'diyye'den: Tağlebiyye, Âciziyye tarikatleri; Nakşibendiyye'den: Ahrâriyye, Nâciyye, Kâsâniyye, Müceddidiyye, Murâdiyye, Mutahheriyye, Câmiyye ve Hâlidiyye tarikatleri; Ḫalvetiyye'den: Gülşeniyye-Ḫalvetiyye, Mürdâşiyye-Ḫalvetiyye, Sünbüliyye-Ḫalvetiyye, Şa'bâniyye, Şemsiyye, Ahmediyye, Cemâliyye-Ḫalvetiyye, Necşiyye-Ḫalvetiyye, Assâliyye-Ḫalvetiyye tarikatleri; Gülşeniyye'den: Sezâiyye, Hâletiye tarikatleri; Ahmediyye'den: Sinâniyye, Uşşâkıyye, Ramazâniyye, Cerrâhiyye, Mısriyye, Nücûriyye tarikatleri; Şa'bâniyye'den: Karabâşiyye, Nasûhiyye, Çerkesiyye ve Bekriyye tarikatleri; Uşşâkıyye'den: Muslihiyye, Câhidiyye, Cemâliyye, Salâhiyye tarikatleri; Bekriyye'den: Hafniyye, Simnâniyye, Derdîriyye, Ezheriyye, Kemâliyye ve Sâviyye tarîkatleri doğmuştur. (devamı yarın..)
|