TASAVVUFTA SALİK-MÜRŞİT MESELESİ VE KUR’AN’A GÖRE ŞİRK (3)

 (...dünden devam)

Siz isterseniz "İslâm Tasavvufu" adlı eserimi okuyunuz. Faydalanırsınız. Şunu da iyi bilmek gerektir ki bizim iftihar ettiğimiz büyük mutasavvıflar, Yunuslar, Hacı Bektaşlar, Mevlânalar, Akşemseddinler hep bu yöntemle yetişmişlerdir.

Ekte o kitaptan bir bölümün girişini okuyabilirsiniz 

1- Tarikatlerin Doğuşu:

Başlangıçta ferdî-dinî bir hareket şeklinde gelişen tasavvuf, ikinci, üçüncü asırda diğer ekoller gibi şekillenmeğe, veliler yetiştiren, mü­ridlerin siretlerine, huylarına ve ibadetlerine dair özel nizamlar koyan bir okul haline geldi. Mürid, bu yolun kurallarını üstadından alır ve ona tam bir teslimiyyetle bağlanırdı. Mürşidsiz yola gidilmeyeceği kanaati yaygın bir hal aldı. Hattâ Ebu Yezîd el-Bestâmî "Üstâzı olmayanın mürşidi şeytandır" dedi (Nicholson, Fi't-Tasavvufi'l-İslâmiy, s. 19).

Gazalî de: "Nefisler zayıf, cevherî hakikatine ulaşamayacak durumda ise kendine yardım edecek, onu maksuduna yetiştirecek şefkatli bir öğretmene bağlanır. Nasıl tedavi yolunu bilmeyen hasta da şefkatli bir doktora müracaat ederse" (Gazâlî, ar-Risaletu'l-Ledunniyye. s. 34-35. Mısır, 1328) diyor. Üstâ­za bağlanmayı, kör bir insanın, kendisine yol gösteren biriyle yola gitmesine benzetirler. A'manın, nasıl yola gitmesi için gözü açık birine ihtiyacı varsa, salikin de mana yollarını bilen gözü açık bir mürşide bağlanmağa ihtiyacı vardır, diyorlar.

Dediğimiz gibi tasavvuf, başlangıçta ferdî bir hareketti ve sonradan zuhur eden mürşidler gibi mürşidler manzumesi yoktu. Ancak bu yolda zühdiyle tanınmış kimselerin etrafına toplanan insanlar, onun sohbetinden istifade ederlerdi. Yani tasavvuf, bir sohbet şeklinde yürüyordu. Nitekim ilk kaynaklarda mürid yerine sahib tabiri kullanılır.

Üçüncü ve dördüncü hicrî asırlarda tarîkatler kurulmağa başlamıştır. Tarîkat yol, metod demektir. Ama maddî bir yol değil, Allah'a gitme yol ve yöntemidir. Kaşânî, tarîkati: "Allah'a gidenlerin, ma'nevî mertebeleri aşıp makamlarda yükselme yolu" olarak tanımlamaktadır (Istılâhâtu's-sûfiyye, s. 65). Tarîkat Allah'a gitme yolu ve yöntemi olduğuna göre bu yöntemin, kurucularının adına nisbet edilmesi de gayet tabiidir.

Tarikat sahipleri, tarikat kurmağa özenmiş değillerdi. Bunlar, halkın, zahidlerin çok hürmetini kazanmış kimselerdi. Etrafına toplananlar, sohbetini dinleyenler onun öğütlerini tuttular, hareketlerini, zikirlerini aynen yapmağa çalıştılar ve böylece o zatın adına bir tarikat doğmuş oldu. Nasıl ki fıkhî ekoller de böyle meydana çıkmıştı. Nasıl diğer ilimlerde ilmi ehlinden almak ve ilimde kalpazanlığın önüne geçmek için icazet vermek âdeti lüzumlu görülmüş ise, tasavvufta da sahtekârlığın önüne geçmek için icazet usulü konmuş, şeyhin elinden hırka giymek âdet haline gelmiştir.

(devamı yarın..)