İRÂDE (4)

(...dünden devam)

İyi ve kötü yolun her birinin birer tepe şeklinde ifade edilmesi, edebî yönden önemlidir. Çünkü mü­teâkib âyette iyilik tepesine çıkamayan, o hedefe varmak için atılım yapmayan insan kınanmaktadır. İnsana gösterilen o iki tepeden, iki hedeften asıl ulaşılması gereken hedef hangisidir? İşte bunu izleyen âyet­lerde bu husus belirtilmektedir:

“Fakat o, sarp yokuşa atılamadı. Sarp yokuşun ne olduğunu sen nereden bileceksin?” 35/11-12: İktihâm: nefsi görmeden bir şeye atmaktır ki buna atılmak diyoruz. “فلا اقتحم العقبة” de (لا) olumsuz edâtı da olabilir, (هَلَّا) anlamında soru edâtı da olabilir. Olumsuz edâtı olduğuna göre âyetten insanın o yokuşa atılmadığı, yani azimle o yola gitmediği, yönelmediği anlaşılır. “هَلَّا” anlamında olursa “İnsan o yokuşa atılmalı, koşmalı değil miydi?” mânâsı çıkar.

Her ne olursa olsun, bu âyetlerde insana, önceki âyette gösterilen iki tepecikten hangisine doğru koşması gerektiği anlatılmakta, insanın koşup ele geçirmesi gereken hedefin önemi vurgulanmaktadır.

“Akabe”: Bir vâdîden yüksek dağa doğru çıkan yokuş, tepe anlamına gelir ki önce geçen necd ile eş anlamlıdır. Burada iki tepecikten asıl sarp olan, fakat bütün iyiliklerin toplandığı hedefe gidilmesi öğütleniyor.

“Bir boynu (kölelik zincirinden) çözmek, ... Sonra inanıp birbirlerine sabır tavsiye eden ve merhamet tavsiye edenlerden olmak.” 35/13-17’nci âyetlerde de o sarp yokuşlu tepeyi oluşturan güzel huylar sayılıyor. Bunlar: Bir boynu kölelik zincirinden çözmek, yani bir köleyi özgürlüğe kavuşturmak; açlık, kıtlık gününde akraba olan bir yetîme, ya da toprağa bulanmış, yani yoksulluktan perişan olmuş bir fakire yemek yedirmek ve inanıp birbirine sabır, şefkat ve merhameti tavsiye edenlerden olmak. Zâ metrabeh akrabâ olan, yahut yoksulluktan âdetâ toprağa yapışan, topraktan başka yatacağı yeri, sergisi olmayan fakir anlamına gelir[1] .

Bir çöl Arabı, Peygamber (s.a.v.)e:

– Bana, yaptığım zaman kurtuluşa ereceğim bir iş söyle, demiş. Peygamber (s.a.v.):

–Bir boynu çöz, bir canı özgürlüğe kavuştur, diye cevaplamış. Adam:

– Bu ikisi aynı şey değil mi? diye sormuş. Allah’ın Elçisi:

– Hayır, canı özgürlüğe kavuşturman, yalnız başına bir insanı özgürlüğe kavuşturmandır. Boynu çözmen ise, onun özgürlüğe kavuşturulması için para yardımında bulunmandır, buyurmuştur[2] .

“İşte onlar sağın adamlarıdır (Kitâbı sağından verilen uğurlu kişilerdir).”

Beled 18: İşte bu güzel huylardan oluşan hedefe ulaşıp bu vasıflarla bezenenler, uğurlu kimselerdir. Onlar, Yüce Mahkemenin kararı, kendilerine sağ taraflarından verilecek mutlu insanlardır.

“Âyetlerimizi tanımayanlar ise solun adamlarıdır (Kitâbı solundan verilen uğursuz kişilerdir). Onlara (kapıları) üzerlerine kilitlenecek bir ateş vardır!” 35/19-20: Ama Allah’ın âyetlerini inkâr edenler, Mahkeme kararı kendilerine sol tarafından verilen uğursuz, bahtsız insanlardır. Onlar ateş zindanına konulacaklar, üstlerine o zindanın kapıları kapatılacaktır. Zira içeri atılan suçluların üzerine zindan kapıları hemen kapatılıp kilitlenir.

***